Όταν μιλάμε για κάταγμα κοπώσεως εννοούμε μία μικρή ρωγμή ή ένα οστικό οίδημα σε ένα οστό το οποίο προκαλείται συνήθως από υπέρχρηση και επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα.
Συμβαίνει όταν οι μύες υποστούν τόσο μεγάλη κόπωση που δεν μπορούν να απορροφήσουν περαιτέρω κραδασμούς.
Προοδευτικά οι εξασθενημένοι μύες μεταφέρουν την υπερφόρτωση στο οστό με αποτέλεσμα να υποστεί μια μικρή ρωγμή. Η ρωγμή αυτή ονομάζεται κάταγμα από κόπωση.
Σε ποια αθλήματα συμβαίνουν κατάγματα κοπώσεως;
Στατιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα κατάγματα κοπώσεως συμβαίνουν συχνότερα:
σε τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων (μαραθώνιος, ημιμαραθώνιος)
τον στίβο,
στο τένις,
το μπάσκετ,
και τη γυμναστική.
Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, η επαναλαμβανόμενη πίεση του ποδιού, όταν χτυπάει στο έδαφος, μπορεί να προκαλέσει κάταγμα κόπωσης.
Επιπλέον, χωρίς επαρκή περίοδο ανάπαυσης μεταξύ των προπονήσεων ο κίνδυνος για κάταγμα κόπωσης αυξάνεται.
Τι το προκαλεί;
Το κάταγμα από κόπωση συχνά είναι το αποτέλεσμα της απότομης αύξησης της έντασης, της διάρκειας ή της συχνότητας μιας δραστηριότητας.
Αυτό το συναντάμε σε νέους αθλητές που ξεκινάνε μια αθλητική δραστηριότητα αλλά και σε έμπειρους όταν για παράδειγμα ύστερα από μια περίοδο ξεκούρασης ανάμεσα σε αγωνιστικές περιόδους, αντί να ξεκινήσουν την προπόνηση προοδευτικά, ξεκινάνε με την ίδια διάρκεια/ένταση που είχαν σταματήσει την προηγούμενη περίοδο.
Η πιθανότητα για κάταγμα από κόπωση αυξάνει επίσης σε αυτούς τους αθλητές, όταν εκτός από απότομη αύξηση δραστηριότητας δε δίνουν στο σώμα τους τον απαραίτητο χρόνο για αποκατάσταση και αγνοούν τα διάφορα ενοχλήματα που τυχόν παρουσιάζονται.
Διάφοροι άλλοι παράγοντες - όπως προπονητική τεχνική και διατροφή -μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα ενός κατάγματος από κόπωση.
Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθοι:
Λανθασμένη τεχνική
Οτιδήποτε μεταβάλλει τη μηχανική με την οποία το πόδι απορροφά τα φορτία κατά την πρόσκρουση στο έδαφος, αυξάνει την πιθανότητα ενός κατάγματος από κόπωση.
Έτσι, μία τενοντίτιδα, ένας κάλος, μια φλύκταινα ή μια πληγή μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο φόρτισης κατά τη βάδιση ή την άθληση με αποτέλεσμα την υπερφόρτιση κάποιου οστού.
Λάθος εξοπλισμός
Η χρήση π.χ. φθαρμένων υποδημάτων ή ακατάλληλων για το συγκεκριμένο άθλημα ή για τον συγκεκριμένο αθλητή (ανάλογα με τον τρόπο φόρτισης), μπορεί να οδηγήσει σε ένα κάταγμα από κόπωση.
Αλλαγή εδάφους
Η πρόσφατη αλλαγή εδάφους άσκησης, όπως όταν ένας αθλητής του τένις αλλάζει τύπο γηπέδου από γρασίδι σε χώμα ή ένας δρομέας αλλάζει έδαφος τρεξίματος (π.χ. από διάδρομο σε άσφαλτο) μπορεί, αν δεν γίνει σταδιακά, να οδηγήσει σε ένα κάταγμα από κόπωση.
Οστική ανεπάρκεια
Τέλος, μπορεί επίσης να συμβεί σε άτομα που έχουν μειωμένη οστική πυκνότητα, όπως συμβαίνει στην οστεοπόρωση και κατά τη μακροχρόνια χρήση ορισμένων φαρμάκων ακόμα και όταν έχουν φυσιολογική καθημερινή δραστηριότητα.
Είναι τα κατάγματα κοπώσεως συχνότερα στις γυναίκες από ότι στους άντρες;
Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες αθλήτριες υπόκεινται συχνότερα σε κατάγματα κοπώσεως.
Αυτό είναι πιθανόν να οφείλεται σε μια πάθηση που συναντάται στις γυναίκες αθλήτριες, γνωστή ως η «τριάδα της γυναίκας αθλήτριας» και περιλαμβάνει: διαταραχή της σίτισης (βουλιμία ή ανορεξία), αμηνόρροια και οστεοπόρωση.
Η διαταραχή της σίτισης όμως δεν είναι πρόβλημα μόνο των γυναικών αθλητριών αλλά και αρκετοί άντρες φαίνεται να παρουσιάζουν όλο και περισσότερο παρόμοια προβλήματα.
Που και πότε συμβαίνουν;
Τα περισσότερα κατάγματα εκ κοπώσεως συναντώνται στα κάτω άκρα.
Η κνήμη είναι το οστό που προσβάλλεται συχνότερα και ακολουθούν η περόνη, τα οστά του ταρσού, τα μετατάρσια, το μηριαίο οστό και ο ηβικός κλάδος της λεκάνης.
Πρακτικά μπορεί να συμβούν σε οποιοδήποτε οστό υπόκειται σε συνεχείς επαναλαμβανόμενες φορτίσεις.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα περισσότερα κατάγματα εκ κοπώσεως συμβαίνουν σε δρομείς, αθλητές του τένις και της ενόργανης γυμναστικής.
Σε όλα αυτά τα αθλήματα οι επαναλαμβανόμενες φορτίσεις στα κάτω άκρα μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμό.
Ποια τα συμπτώματα και πώς γίνεται η διάγνωση;
Ο πόνος κατά τη δραστηριότητα που προοδευτικά επιδεινώνεται είναι το συχνότερο σύμπτωμα και συνήθως μειώνεται με την ανάπαυση.
Επίσης, μπορεί να παρουσιάζεται τοπική ευαισθησία, οίδημα ή και εκχύμωση.
Είναι σημαντικό ο Ορθοπαιδικός να έχει ένα καλό ιστορικό του αθλητή και να γνωρίζει τους διάφορους παράγοντες κίνδυνου.
Οι ακτινογραφίες συχνά είναι αρνητικές τις πρώτες εβδομάδες και μπορεί να χρειαστεί αξονική τομογραφία, σπινθηρογράφημα οστών ή μαγνητική τομογραφία για να τεθεί η διάγνωση.
Διάγνωση καταγμάτων κοπώσεως
Για να τεθεί η διάγνωση, χρειάζεται:
λεπτομερές ιστορικό,
προσεκτική κλινική εξέταση και
υψηλός δείκτης υποψίας από την πλευρά του Ιατρού.
Τι ακτινολογικός έλεγχος χρειάζεται για τα κατάγματα κοπώσεως;
Η απλή ακτινογραφία θα αναδείξει το κάταγμα, το οποίο συχνά βρίσκεται σε διαδικασία πώρωσης (αρχίζει να κολλάει).
Αυτό συμβαίνει διότι στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ασθενής προσέρχεται στο γιατρό μετά από ένα διάστημα 3-4 εβδομάδων. Σπανιότερα θα χρειαστεί έλεγχος με μαγνητική τομογραφία.
Το σπινθηρογράφημα οστών, που χρησιμοποιούταν παλαιότερα, σήμερα συνήθως δε χρειάζεται.
Αντιμετώπιση
Πρώτες βοήθειες
Ο αθλητής πρέπει να ζητήσει τη συμβουλή ενός εξειδικευμένου Ορθοπαιδικού, αν υποψιάζεται ότι μπορεί να έχει ένα κάταγμα από κόπωση.
Αν το αγνοήσει, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις: μια ρωγμή στο οστό ή ένα οστικό οίδημα μπορεί να εξελιχθεί σε πλήρες κάταγμα.
Αρχικά και μέχρι να επισκεφτεί τον Ορθοπαιδικό, συνιστάται:
Ξεκούραση
Χρήση αναλγητικής αλοιφής
Παγοθεραπεία
Επίδεση &
Ανύψωση του σκέλους
Θεραπεία
Στόχος της θεραπείας είναι η ύφεση του πόνου και η πώρωση του κατάγματος που διαρκεί συνήθως 6-8 εβδομάδες.
Η θεραπεία εξαρτάται από την περιοχή και τη βαρύτητα του κατάγματος. Τα περισσότερα αντιμετωπίζονται συντηρητικά.
Ο πιο σημαντικός παράγοντας στη θεραπεία είναι η ξεκούραση.
Ο αθλητής πρέπει να απέχει από τις δραστηριότητες που προκάλεσαν την κάκωση.
Συνήθως μπορεί να ασκείται με αθλητικές δραστηριότητες που δε φορτίζουν το μέλος, προκειμένου να διατηρήσει τη καλή φυσική του κατάσταση μέχρι την πώρωση του κατάγματος.
Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι απαραίτητη η χρήση βακτηριών για βάδιση χωρίς φόρτιση, ειδικών ναρθήκων ή κηδεμόνων, ακόμα και γύψου.
Σπάνια κάποια κατάγματα χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση και σταθεροποίηση με εσωτερική οστεοσύνθεση.
Είναι σημαντικό ο ασθενής-αθλητής να ακολουθήσει τις οδηγίες αποθεραπείας του Ορθοπαιδικού του, προκειμένου να επιστρέψει το ταχύτατο δυνατό και με ασφάλεια στο άθλημά του.
Σε πολλές περιπτώσεις θα χρειαστούν συνεδρίες κατά τις οποίες ο ορθοπεδικός με το κατάλληλο μασάζ της πάσχουσας περιοχής, θα περιορίσει σημαντικά τον πόνο και θα την επαναφέρει στην πρότερη υγιή κατάσταση.
Αν ο αθλητής επανέλθει στην δραστηριότητα που του προκάλεσε το κάταγμα νωρίτερα, τότε μπορεί να προκληθεί επέκταση του κατάγματος το οποίο να καθυστερήσει πολύ να πωρωθεί ή και να μην πωρωθεί ποτέ σωστά, οδηγώντας τον σε σοβαρά προβλήματα.
Επιπλοκές καταγμάτων κοπώσεως
Ακόμη κι αν διαλάθουν της διάγνωσης, τα περισσότερα κατάγματα κοπώσεως θα πωρωθούν (θα κολλήσουν).
Βέβαια, εάν ξεφύγουν της διάγνωσης, ή εάν η θεραπεία τους δεν είναι ενδεδειγμένη, υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτυχθούν οι ακόλουθες επιπλοκές:
Ψευδάρθρωση του κατάγματος (δηλαδή το κάταγμα να μην κολλήσει και να συνεχίσει να πονάει),
Πώρωση σε πλημμελή θέση, δηλαδή να κολλήσει, αλλά σε λάθος θέση («στραβά»), οδηγώντας σε μείωση της λειτουργίας του σκέλους και συνεχή πόνο,
Παρεκτόπιση, με την ανάγκη πλέον χειρουργικής επέμβασης.
Πρόληψη
Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η πρόληψη.
Μερικές συμβουλές:
Όταν κανείς ξεκινάει την ενασχόλησή του με κάποιο νέο άθλημα, πρέπει να αυξάνει προοδευτικά την ποσότητα και την ένταση της προπόνησης.
Σωστή προθέρμανση.
Εναλλαγή αθλημάτων (εναλλακτικοί τρόποι προπόνησης) προκειμένου να διατηρήσει την ίδια φυσική κατάσταση.
Καλή διατροφή με επαρκή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D.
Χρήση κατάλληλου εξοπλισμού και υποδημάτων.
Σε περίπτωση πόνου ή/και οιδήματος, ξεκούραση για μερικές ημέρες.
Έγκαιρη αναζήτηση συμβουλής από τον εξειδικευμένο Ορθοπαιδικό όταν ο πόνος επιμένει.
Βιβλιογραφία: Science of Running by Chris Napier - Robert S. Gotlin, DO - Sports Injuries Guidebook - Detmer, D.E. Chronic Shin Splints. Sports Medicine 3.
Για την φυσική αντιμετώπιση του πόνου σε αρθρώσεις, μυς και τένοντες
Κρέμα Cetilar
